Wat beoogt Grunberg met zijn rol als mensendokter?
Een relatie begonnen in overspel heeft geen kans van slagen, meent Dr. Phil. Mensendokter Arnon Grunberg raadt een lezeres aan om haar neiging tot vreemdgaan economisch te bekijken: ‘hoe groot zijn de kansen dat uw man erachter komt en welke straf zou hij u opleggen?’. Ze doen hetzelfde: uitkomst bieden voor de mens met zijn dagelijkse sores, maar vergeleken met Dr. Phil draagt Grunberg toch wat onconventionele oplossingen aan. Zijn adviezen komen vaak bevreemdend voor. Soms zelf immoreel. In de inleiding van De mensendokter, een bundeling van de vaste rubriek ‘Grunberg helpt’ in Vrij Nederland, waarin Arnon Grunberg antwoord geeft op psychische, praktische of morele vragen die zijn lezers hem voorleggen, wordt dan ook opgemerkt dat hij de draak steekt met het zelfhulpgenre. Een parodie? Zo eenvoudig ligt het niet.
Dr. Phil (Phillip McGraw), tv-persoonlijkheid en schrijver van talloze zelfhulpboeken, is misschien wel het bekendste voorbeeld van de traditionele zelfhulpgoeroe. Dr. Phil heeft een heldere boodschap: alles is mogelijk. Mits je over de cruciale ingrediënten beschikt: zelfkennis, het juiste (stappen)plan om je doel te bereiken en vooral een flinke portie optimisme. De presentator van de miljoenen kijkers trekkende tv-shows verschilt hierin niet van de auteur van titels als Leef voor jezelf en Wees slim in de liefde.
Aldus is ook Grunberg de mensendokter geen andere Grunberg dan Grunberg de romanschrijver, Grunberg de journalist of Grunberg de filmcriticus – allemaal rollen die hij aanneemt voor het uitvoeren van wat hij als zijn primaire opdracht beschouwt: het schaden van de menselijke soort. Met absurde antwoorden – antwoorden waar de lezer in de eerste instantie niet naar zocht – confronteert Arnon Grunberg die lezer met de onverenigbaarheid tussen de verlangens van de mens en wat de wereld de mens te bieden heeft. Zo maakt hij korte metten met het harmonieuze monogame huwelijk, waar Dr. Phil die mythe in stand houdt en zelfs houvast biedt om erin te kunnen blijven geloven. Welbeschouwd bestrijdt Dr. Phil wat voor Grunberg symptomen zijn en niet de ziekte zelf.
Nee, de mensendokter is niet simpelweg een parodie op de zelfhulpgoeroe – het is wel degelijk een poging tot het genezen van de mens. Alleen zijn de geneeswijzen van de zelfhulpgoeroe en de mensendokter fundamenteel tegengesteld: Dr. Phil bevestigt de verwachtingen die de mens van het leven heeft – Arnon Grunberg vervreemdt de mens van die verwachtingen. Dr. Phil wijst de weg naar de verwezenlijking van de doelen die de mens zich oplegt – Arnon Grunberg spoort de mens aan om die doelen ergens anders te zoeken. Dr. Phil laat zijn publiek zwijmelen in illusies – Arnon Grunberg maakt die illusies kapot.
– Niels Kleiss